ΝΕΟ – ΟΘΩΜΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΒΑΛΚΑΝΙΑ

Της Χριστίνας Σ. Φλάσκου*

Η επίσκεψη του Τούρκου ΥΠΕΞ Αχμέτ Νταβούτογλου και η τουρκική "επίθεση" φιλίας προς την Ελλάδα δεν θα πρέπει να εκληφθεί μόνο στα στενά πλαίσια της προσπάθειας για περαιτέρω προώθηση της Ελληνοτουρκικής συνεργασίας, αλλά στα ευρύτερα πλαίσια της νέο-Οθωμανικής πολιτικής, που προωθεί την πολυεπίπεδη διείσδυση στις χώρες της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Ο νέο-Οθωμανισμός, που συνιστά μια νέα εκδοχή του Οθωμανισμού και χαρακτηρίζει τη μεταψυχροπολεμική τουρκική εξωτερική πολιτική, αποτελείται από δύο θεμελιώδεις αρχές που είναι, μια δυναμικότερη και παρεμβατική εξωτερική πολιτική. Αυτό το γεγονός έρχεται σε ευθεία ρήξη με την εξωτερική πολιτική του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ περί χαμηλών τόνων και ίσων αποστάσεων. Ο νέο-Οθωμανισμός προωθήθηκε από το διορατικό, αποφασιστικό και για πολλούς δεύτερο μεγάλο εκσυγχρονιστή της Τουρκίας (μετά τον Ατατούρκ), Τουργκούτ Οζάλ.

Η διαφορά μεταξύ Οθωμανισμού και νέο-Οθωμανισμού έγκειται στο ότι ο μεν πρώτος επιδιώκει την εδαφική επέκταση, ο δε δεύτερος την επιρροή στα εδάφη της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Παράδειγμα νέο-Οθωμανισμού είναι και τα αναγραφόμενα στο βιβλίο του Νταβούτογλου "Το Στρατηγικό Βάθος" σχετικά με την έκταση της τουρκικής άμυνας ꞉ «αν γίνει μια σύγκριση με τα Βαλκάνια, η άμυνα της Ανατολικής Θράκης και της Ειστανμπούλ ξεκινάει από την Αδριατική και τη Βοσνία, ενώ αυτή της Ανατολικής Μικράς Ασίας και της Ερζερούμης από τον Βόρειο Καύκασο και το Γκρόζνι»[1]. 

Εκμεταλλευόμενη η Τουρκία την ιστορία, τη γεωγραφία και κυρίως τη θρησκεία, προσπαθεί, από τη δεκαετία του ’90, να αναλάβει ηγετικό ρόλο και στα Βαλκάνια, που συνιστούν τον τρίτο γεωπολιτικό χώρο ενδιαφέροντός της, με σκοπό την ένταξή τους στη "σφαίρα επιρροής" της.

Ένας πρώτος τρόπος προώθησης των νέο-Οθωμανικών σχεδίων είναι η εμφάνιση της Τουρκίας σαν προστάτιδας δύναμης του μουσουλμανικού στοιχείου. Αυτό καταδεικνύεται και από τα αναφερόμενα στο βιβλίο του τούρκου ΥΠΕΞ για δημιουργία νομικού πλαισίου, παρόμοιου με αυτό της Κύπρου, που θα εξασφαλίζει στην Τουρκία το δικαίωμα παρέμβασης στα ζητήματα των μουσουλμανικών μειονοτήτων των Βαλκανίων[2].

Χαρακτηριστικός είναι και ο ισχυρισμός του Τούρκου πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν (7/2012) περί Οθωμανικής κληρονομιάς της Βοσνίας ꞉ «ο Άλια Ιζετμπέγκοβιτς, όταν τον επισκέφτηκα στο νοσοκομείο μου είπε ꞉ "Σου αφήνω τη Βοσνία παρακαταθήκη. Η Βοσνία είναι οθωμανική κληρονομιά"»[3]. Η δήλωση αυτή προκάλεσε αντιδράσεις τόσο από τους Σέρβους όσο και από τους Κροάτες. Ενδεικτική είναι αυτή του ιστορικού Σλαβένκο Τέρζιτς, ο οποίος υποστήριξε ότι αυτή η δήλωση « αποκαλύπτει τις αυτοκρατορικές φιλοδοξίες της Άγκυρας που εκδηλώνονται μέσα από την ιδέα του νέο-Οθωμανισμού»[4].

Ένας δεύτερος τρόπος προσέγγισης των Βαλκανικών χωρών είναι η πολιτιστική και πολιτισμική διείσδυση με την προπαγανδιστική περιοδεία του "Καραβανιού της Αφθονίας" κατά το μήνα του Ραμαζανιού (19/7-19/8) όπου, μέσω διαφόρων εκδηλώσεων, π.χ. γλέντια, προβολή θρησκευτικών στοιχείων κλπ, προωθούν  τον τουρκισμό και το νέο-Οθωμανισμό.  

Χαρακτηριστικό νέο-Οθωμανισμού είναι και τα δεκάδες σήριαλ που προβάλλονται στην ελληνική τηλεόραση τα τελευταία χρόνια. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο ότι η τουρκική εξωτερική πολιτική, συμπεριέλαβε στις προτεραιότητές της τα πεδία γεωπολιτικής "επιρροής" και προωθεί τη διείσδυσή της σε 37 χώρες τριών ηπείρων (Ευρώπη – Ασία – Αφρική). Αυτό το επιδιώκει από το 1992 με την ίδρυση του Τουρκικού Οργανισμού Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΤΙΚΑ), που έχει ως αποστολή την ανάπτυξη της συνεργασίας σε όλα τα επίπεδα, τη διαφύλαξη του κοινού ιστορικού και πολιτιστικού πλούτου, τη διάδοση της τουρκικής γλώσσας και τη συνεργασία των μέσων μαζικής ενημέρωσης[5].

Ενδεικτικό της πολυεπίπεδης προσπάθειας για διείσδυση της Τουρκίας στη χώρα μας είναι και αυτό της οικονομίας με τη σημαντική αύξηση των Τούρκων τουριστών, αλλά και το ιδιαίτερο ενδιαφέρον των Τούρκων επενδυτών για το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων της Ελλάδας και ειδικότερα για τα 23 λιμάνια και μαρίνες, την αξιοποίηση νήσων και βραχονησίδων[6], τα περιφερειακά αεροδρόμια κλπ.

Προς επίρρωση των ανωτέρω είναι και τα δηλωθέντα από το Νταβούτογλου κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην Αθήνα (10/10/2012) για στενότερη οικονομική συνεργασία των δύο χωρών και ιδιαίτερα στους τομείς τουρισμού, θαλασσίων και εναερίων μεταφορών και ενέργειας[7].

Οι θέσεις, όμως, του Τούρκου ΥΠΕΞ κατά τη διάρκεια συζήτησης με Έλληνες δημοσιογράφους για θέματα όπως ΑΟΖ και ιδιαίτερα για την ετοιμότητα της Τουρκίας να ξεκινήσει συζητήσεις και για το Καστελόριζο, αλλά ως χωριστό θέμα[1], αποκαλύπτουν την άκαμπτη στάση της Τουρκίας στις διεκδικήσεις της. Το γεγονός αυτό καθιστά επιβεβλημένη την εξέταση της όποιας "επίθεσης" φιλίας της Τουρκίας με σκεπτικισμό και επιφυλακτικότητα.

---

[1] Αχμέτ Νταβούτογλου, «Το Στρατηγικό Βάθος. Η Διεθνής Θέση της Τουρκίας», Ποιότητα, Αθήνα 2010, σ.σ.106-107

[2] Ό.π., σ.200

1 Αχμέτ Νταβούτογλου, «Το Στρατηγικό Βάθος. Η Διεθνής Θέση της Τουρκίας», Ποιότητα, Αθήνα 2010, σ.σ.106-107

2 Ό.π., σ.200

[3] Εφημερίδα Έθνος, «"Οθωμανική" η Βοσνία κατά τον Τ. Ερντογάν», 16/7/2012 http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22769&subid=2&pubid=63685389

[4] Ό.π.

[5] Χρήστος Μηνάγιας, «Η γεωπολιτική στρατηγική και η στρατιωτική ισχύς της Τουρκίας», Τουρίκη, Αθήνα,2010,σ.42

[6] Hurriyet Daily News, «Greek islands have much to offer Turkish investors», 3/9/2012 http://www.hurriyetdailynews.com/greek-islands-have-much-to-offer-turkish-investors.aspx?pageID=238&nID=29245&NewsCatID=345

[7] Άγγελος Αθανασόπουλος, «Νταβούτογλου ꞉ Πρώτα χωρικά ύδατα – υφαλοκρηπίδα, μετά ΑΟΖ», Εφημερίδα Το Βήμα, 11/10/1012, http://www.tovima.gr/politics/article/?aid=478931

*Η Χριστίνα Σ. Φλάσκου είναι κάτοχος Μεταπτυχιακού Τίτλου Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου, με ειδίκευση στις Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές.