ΑΟΖ και …φοβίες «ραγιάδων»

του Απόστολου Παπαπαρίση προέδρου της ΕΑΑΣ Λάρισας

Χάρη στις συνεχείς, άοκνες και ανιδιοτελείς προσπάθειες Ελλήνων, όπως αυτές του στρατηγικού αναλυτή κ. Νίκου Λυγερού, μέσω αρθρογραφίας και συνεντεύξεων σε τηλεόραση και ραδιόφωνο, ίσως να υπάρχουν πλέον ελάχιστοι Έλληνες που να μην αναγνωρίζουν τα αρχικά AOZ (Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη). Η κυβέρνηση επιτέλους φαίνεται να είναι κοντά σε μια απόφαση για την ανακήρυξη της Ελληνικής ΑΟΖ, που θα είναι συγχρόνως και Ευρωπαϊκή. Ευτυχώς τα περισσότερα κόμματα έχουν αντιληφθεί ότι η ΑΟΖ δεν προσφέρεται ως θέμα κομματικής αντιπαράθεσης και ορθώς το αντιμετωπίζουν έτσι. Οι ερωτήσεις - φοβίες (καλοπροαίρετες ή όχι) που θέτουν μερικοί μεμονωμένοι Έλληνες (κυρίως αριστερής προέλευσης), αλλά και κάποιοι διπλωμάτες του Υπουργείου Εξωτερικών (όπως προκύπτει από δημοσιεύματα), είναι:

Είναι κατάλληλη στιγμή να ανακηρύξουμε την ΑΟΖ;

            Η ερώτηση αυτή φαντάζει, αν όχι παράλογη, αστεία αν λάβουμε υπόψη ότι η ΑΟΖ υπάρχει επίσημα από το 1982 με το «Δίκαιο της Θάλασσας», το οποίο κυρώθηκε από την Ελλάδα με το Ν.2289/1995 «περί υδρογονανθράκων» και τροποποιήθηκε με το Ν.4001/2011. Μετά από τριάντα και πλέον χρόνια απραξίας, υπό το φόβο των πιθανών αντιδράσεων της Τουρκίας, ακόμα εμείς αναρωτιόμαστε αν είναι η κατάλληλη στιγμή για να θεσπίσουμε την ελληνική ΑΟΖ, ενώ ήδη 137 χώρες σε όλο τον κόσμο έχουν ήδη ανακηρύξει τη δικιά τους.

Αν διακηρύξουμε μονομερώς την ΑΟΖ δε θα αντιδράσει η Τουρκία;

            Ας το ξεκαθαρίσουμε μια και καλή. Άλλο η διακήρυξη της ΑΟΖ που προβλέπεται από το Δίκαιο της Θάλασσας να γίνεται μονομερώς από κάθε κράτος και άλλο η οριοθέτηση που απαιτεί συμφωνία μεταξύ δύο ή και τριών χωρών. Η διακήρυξη της ΑΟΖ δεν είναι καν επικίνδυνη διαδικασία, είναι απλώς θέμα πολιτικής βούλησης. Το περίεργο είναι ότι μερικοί διπλωμάτες υποστηρίζουν ότι η Ελλάδα σκέπτεται να οριοθετήσει μονομερώς την ΑΟΖ. Πως είναι δυνατόν να μην αντιλαμβάνονται τη διαφορά ανάμεσα σε ανακήρυξη και οριοθέτηση; Στο ίδιο μοτίβο εντάσσονται και διαρροές για δήθεν συντεταγμένες που έχει χαράξει η ελληνική κυβέρνηση για τα όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και οι οποίες θα επιδοθούν στον ΟΗΕ, ενώ γνωρίζουν ότι αυτό δε μπορεί να γίνει εάν δεν έχει υπάρξει ήδη οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας με τα κράτη που έχει θαλάσσια σύνορα η Ελλάδα, όπως η Τουρκία.

Ποια η διαφορά της υφαλοκρηπίδας με την ΑΟΖ;

            Από πλευράς απόστασης η υφαλοκρηπίδα μπορεί να φθάσει έως τα 350 ναυτικά μίλια, ενώ η ΑΟΖ τα 200, πλην όμως στη Μεσόγειο Θάλασσα η υφαλοκρηπίδα και η ΑΟΖ είναι ένα και το αυτό, αφού καμία απόσταση μεταξύ δύο γειτνιαζόντων χωρών δεν υπερβαίνει τα 200 ναυτικά μίλια. Από πλευράς αξιοποίησης η ΑΟΖ υπερτερεί της υφαλοκρηπίδας αφού δεν αφορά μόνο στο έδαφος και στο υπέδαφος του βυθού (πετρέλαιο ή φυσικό αέριο), αλλά και στην αποκλειστική εκμετάλλευση αλιείας και χρήσης των υδάτων γενικότερα (πχ αιολική ενέργεια). Άρα και να μην υπήρχε καθόλου φυσικό αέριο ή πετρέλαιο στην Ελληνική ΑΟΖ, αυτή πρέπει να ανακηρυχθεί μόνο και μόνο για τα αποκλειστικά δικαιώματα της αλιείας και της χρήσης ενέργειας που προκύπτει από τα φυσικά φαινόμενα της επιφάνειας της θάλασσας.

Μα διαβάζουμε ότι αντιδρούν όλες οι γειτονικές χώρες!            

     Ας δούμε τις αντιδράσεις αυτές με τη σειρά αφού επισημάνουμε και πάλι ότι: (1) Η διακήρυξη της ΑΟΖ από μόνη της είναι κενό γράμμα αν δεν ακολουθήσει στη συνέχεια η οριοθέτηση που θα προκύψει από διαπραγματεύσεις με τις γειτονικές χώρες Αλβανία, Ιταλία, Λιβύη, Αίγυπτος, Κύπρος και Τουρκία.  (2) Οι έρευνες έχουν δείξει ότι τα αποθέματα στο Αιγαίο είναι μόλις 1,5 δις βαρέλια, στο Ιόνιο 2 δις βαρέλια, ενώ νότια της Κρήτης 10 έως 34 δις βαρέλια (εικόνα Νο2). Ας εξετάσουμε όμως τις αντιδράσεις με τη σειρά που μας ενδιαφέρει να έχουμε διμερείς συμφωνίες ως προς τα κοινά όρια της ΑΟΖ.

 ·      Αλβανία: Διαβάσαμε ότι τα Τίρανα θα αντιδράσουν ενεργά σε περίπτωση που η Ελλάδα υποβάλει μονομερώς στα Ηνωμένα Έθνη τους χάρτες των θαλασσίων συνόρων με τις γειτονικές της χώρες. Λόγια του αέρα και μόνο για εσωτερική κατανάλωση (πιθανόν λόγω προεδρικών εκλογών), αφού η Ελλάδα ουδέποτε υποστήριξε ότι πρόκειται να καθορίσει τα όρια της ΑΟΖ μονομερώς, αλλά μετά από διμερείς συμφωνίες. Αξίζει βέβαια να επισημάνω ότι συμφωνία μεταξύ Αλβανίας και Ελλάδος υπήρξε στο παρελθόν και ακυρώθηκε για τυπικούς λόγους. 
·        Ιταλία: Έχουμε ήδη οριοθετήσει τη μεταξύ μας υφαλοκρηπίδα από το 1977, οπότε η οριοθέτηση της ΑΟΖ (στα ίδια ακριβώς όρια) είναι μια τυπική τολμώ να πω διαδικασία. 
·       Λιβύη: Η σημαντικότερη διαπραγμάτευση κατά τη γνώμη πολλών ειδικών έχει να κάνει με την Τρίπολη, η οποία και πρέπει να αντιμετωπισθεί με ιδιαίτερη προσοχή λόγω της νήσου Γαύδου (εικόνα Νο2), που η ομάδα που χειρίζεται την υπόθεση (Νίκος Λυγερός, Ηλίας Κονοφάγος, κλπ) την έχει περισσή. Υπενθυμίζω ότι η ΑΟΖ της Γαύδου δίνει στην Ελληνική ΑΟΖ 2.428 km² (!).

·         Αίγυπτος: Αν καθορισθούν τα όρια μεταξύ της Λιβυκής και της Ελληνικής ΑΟΖ, θ’ ανοίξει διάπλατα η οδός για ουσιαστικές διαπραγματεύσεις. Μην ξεχνάμε ότι το οικονομικό συμφέρον δεν έχει φιλίες και όσες επισκέψεις να κάνουν οι Τούρκοι στην Αίγυπτο, το αποτέλεσμα θα είναι θετικό για εμάς.
·         Κύπρος: Αδυνατώ να βρω έστω και ένα λόγο που δε θα υπάρξει διμερή συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών, πλην όμως δεν είναι του παρόντος. 
·         Τουρκία: Η αντίδραση της Τουρκίας, δεν εξέπληξε. Αντιδρά για κάθε τι που έχει σχέση με την Ελλάδα και την Κύπρο. Προσπαθεί με φωνασκίες να «αγοράσει» χρόνο προκειμένου να προωθήσει τις αβάσιμες διεκδικήσεις της. Τα ίδια και χειρότερα έλεγε όταν η «μικρή» Κύπρος ανακήρυξε την ΑΟΖ, αλλά στο τέλος υπέστη μια οδυνηρή διπλωματική ήττα. Μην ξεχνάμε επίσης ότι για να καθορίσουμε όρια με την Τουρκία ή για να ανακηρύξει η Τουρκία δικιά της ΑΟΖ, θα πρέπει πρώτα να υπογράψει το Δίκαιο της Θάλασσας.

Συμπέρασμα - Εκτίμηση

            Μετά την πολύχρονη παθητική αντιμετώπιση θεμάτων εξωτερικής πολιτικής όπως αυτό της Ελληνικής ΑΟΖ, ήρθε η ώρα να απαλλαγούμε από το «ραγιαδισμό», που μας διακατέχει και να κάνουμε προσεκτικά βήματα με πρώτο αυτό της διακήρυξης της ΑΟΖ, η οποία εκτιμάται ότι θα γίνει μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2013. Είναι η πρώτη φορά που οι κινήσεις της Ελλάδος ακολουθούν προωθημένη στρατηγική προσπαθώντας να προβλέψουν και όχι να βρεθούν και πάλι με την πλάτη στον τοίχο. Η διακήρυξη της ΑΟΖ είναι πλέον προ των πυλών. Η αξιοποίηση της μετά από καθορισμό ορίων που θα προκύψουν από διμερείς συμφωνίες, η οικοπεδοποίηση και τέλος τυχόν εξόρυξη πετρελαίου ή φυσικού αερίου, θα βοηθήσει την οικονομική ανάκαμψη της χώρας πλην όμως όχι αμέσως, όπως περιμένουν μερικοί, αλλά μακροπρόθεσμα. Βραχυπρόθεσμα οικονομικά οφέλη μπορούν να προκύψουν όχι με τη διακήρυξη αλλά μετά την οριοθέτηση, λόγω: (1) Αλιείας. (2) Εκμετάλλευσης των θαλασσίων υδάτων - ρευμάτων για παραγωγή ενέργειας. (3) Εκμετάλλευσης, των υπερκείμενων της θάλασσας, ανέμων για παραγωγή ενέργειας.